گريس

گريس مخلوطي ژلاتيني(نيمه مايع تا جامد) است كه از تركيب سيال روانكار و ماده قوام دهنده به همراه مواد افزودني خاص حاصل مي شود. اولين گريس ها در زمان مصر باستان و از مخلوط روغن زيتون و آهك ساخته شده كه براي روانكاري محور چرخهاي ارابه هاي چوبي كاربرد داشته است. امروزه نيز گريسهاي با مواد افزودني متنوع براي صنايع توليد مي شود كه برخي از آنها تحمل دمائي تا ۱۱۰۰ درجه سانتيگراد را دارا هستند. گريسها بر اساس نوع روغن پايه و نوع ماده سفت كننده دسته بندي مي شوند.براي توليد گريس نيز همانند بسياري از روغنها‌، ميتوان از انواع روغنهاي پايه معدني، سينتتيك و گياهي بهره برد.گريس ها نيز همانند روغن از نظر قوام و سفتي با درجات NLGI  مشخص مي شوند.

  NLGI مخفف انجمن ملي گريس هاي روانكار (آمريكا) مي باشد كه درجه بندي گريس ها بر مبناي قوام آنها را انجام داده است. اين انجمن گريس ها را به 9 درجه از 000 تا 6 تقسيم بندي نموده است. درجه NLGI 000 از نظر حالت فيزيكي كاملاً مايع و درجه NLGI 6 كاملاً سفت است. درجه بندي NLGI بر مبناي آزمون نفوذپذيري انجام شده است.

وظایفی که یک گریس به عنوان روانکار انجام می دهد، با وظایفی که روغن انجام می دهد تقریبا مشابه است و آنچه که باعث جایگزینی گریس بجای روغن می شود نوع کاربرد آن است.

در برخی از قطعات مانند یاتاقان های چرخ که امکان روانکاری توسط روغن وجود ندارد، نیاز به روانکاری است که بتواند در محل روانکاری باقی مانده و وظایف مورد نظر را انجام دهد. در چنین شرایطی استفاده از گریس تنها راه چاره است که بر اساس نوع کارکرد و تجهیز و قطعه ، گریسی با ساختار مخصوص آن شرایط انتخاب می گردد.

آنچه که می توان مزایای گریس نسبت به روغن معرفی کرد موارد زیر هستند:

1-   خصوصیات شیمی فیزیکی مناسب برای کاربردهای خاص.

2-   آب بندی و جلوگیری از نفوذ ذرات و آلودگی ها.

3-   حفظ خواص در برابر نفوذ آلودگی ها در زمان کارکرد.

4-   مقاومت در برابر چکه کردن از محل روانکاری.

گریس ها با داشتن چنین خواصی می توانند در شرایط کاری ویژه وظایف یک روانکار را که به شرح زیر است انجام دهند:

1-   کاهش سایش و اصطکاک.

2-   جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی.

3-   امکان حرکت قطعات در دمای پایین.

4-   سازگاری با آب بندها.

به این ترتیب گریس ها گروه خاصی از روانکارها هستند که می توان در شرایط ویژه روانکاری نیازهای صنعت را برطرف کنند و ما را از طراحی پیچیده و پرهزینه نجات دهند.

گریس ها بر اساس پایه صابونی (ماده قوام دهنده) می توانند تنوع بسیار زیادی داشته باشند .

سه دسته اصلی و پر مصرف آنها شامل موارد زیر هستند:

1-   گریس های پایه لیتیم

2-   گریس های پایه کلسیم

3-   گریس های پایه سدیم

البته انواع ویژه از گریس ها نیز می توانند با پایه های صابونی از ترکیب مواد فوق مانند لیتیم/کلسیم و ... تولید شوند.

حال ببینیم از نظر کاربردی این گریس ها چه تفاوتی با هم دارند.

در گریس ها دو خاصیت پایداری حرارتی و پایداری در برابر آب از اهمیت ویژه ای برخودار هستند. در واقع نوع صابون پایه ای که در گریس استفاده می شود ، می تواند بر دو خاصیت بالا تاثیرگذار باشد. از اینرو می توان این خواص را در گریس های مختلف بصورت زیر مقایسه نمود.

 پایداری حرارتی:

گریس پایه لیتیم> گریس پایه سدیم> گریس پایه کلسیم

 پایداری در برابر آب:

گریس پایه کلسیم> گریس پایه لیتیم>گریس پایه سدیم

همانطور که در بالا دیده می شود گریس های با پایه لیتیم پایداری حرارتی بسیار خوبی دارند، همچنین دارای پایداری در برابر آب نسبتا مناسبی نیز هستند. این ویژگی در این نوع گریس ها باعث می شود که در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند . به این نوع گریس ها ، گریس چند منظوره یا Multi purpose گفته می شود. لازم به ذکر است این گریس ها به خاطر پایداری حرارتی خوبشان به گریس نسوز معروف هستند. همچنین با توجه به کاربرد بسیار وسیع این گریس ها در چرخ خودروها و ماشین آلات سنگین به نام گریس چرخ نیز شناخته می شوند. این نوع گریس با وجود گرانتر بود نسبت به دو دسته دیگر، به دلیل تنوع بالای کاربرد ، پرمصرف ترین نوع گریس صنعت هست.

گریس های پایه کلسیم به دلیل پایداری بسیارخوبشان در برابر آب به گریس شاسی یا گریس ضد آب معروف شده اند. البته فراموش نشود که منظور از ضد آب ، توانایی کار کرد در زیر آب نیست و فقط نشان دهنده پایداری مناسبشان در برابر شستشو با آب است.

حال که با دو دسته اصلی گریس ها آشنا شدیم بهتر است که به نکاتی در مورد مصرف آنها توجه کنیم:

1-   در صورتی که در انبار ، روغن از گریس جدا شود نباید از آن استفاده کرد

نکته: با هم زدن نمی توان روغن جدا شده را به ساختار گریس بازگرداند.

2- در صورت در دسترس نبودن گریس های با درجه NLGIپایین (روانتر) نمی توان با اضافه کردن روغن درجه NLGI آن را پایین آورد. 

3-   استفاده از گریس های نسوز بجای ضد آب و بالعکس توصیه نمی شود.

4-   استفاده از گریس های شل تر یا سفت تر از آنچه در دستگاه مورد نیاز است توصیه نمی گردد.

5- از گریس به اندازه مورد نیاز در دستگاه استفاده کنید و از استفاده کمتر یا بیشتر از حد مجاز اجتناب نمایید.

6-   هنگام گریس کاری گریس قبلی را بطور کامل از محل روانکاری خارج کنید.