|
روغن‌دنده ها به‌طور کلي به دو دسته ي روغن‌دنده هاي صنعتي و روغن‌دنده هاي خودرو تقسيم مي‌شوند. روغن‌دنده ی خودرو روغن‌دنده هاي خودرو که در ايران به واسکازين معروفند، شامل دو نوع معمولی (دستی) و اتوماتيک (ATF) هستند. روغن‌دنده ی معمولی روغن‌دنده هاي معمولی در خودروهايي که جعبه‌دنده ی معمولی يا دستي دارند مورد استفاده قرار مي‌گيرند. مواد افزودني مورد استفاده در روغن‌دنده هاي معمولی عبارتند از ضدزنگ، ضدكف، پايين‌آوردنده ی نقطه ی ريزش، بازدارنده ی اکسيداسيون و در برخي موارد نيز مواد افزودني بهبوددهنده ی خواص اصطکاکي و مواد EP. از خصوصيات مهم عملکرد روغن‌دنده هاي معمولی مي‌توان به ظرفيت تحمل بار و گرانروي اشاره كرده روغن‌دنده ها را براساس اين ويژگي طبقه‌بندي مي‌کنند. مهمترین و معروف ترین طبقه بندی روغنهای دنده معمولی توسط انجمن نفت آمريکا (API) ارایه شده است که در زیر مشخص است. API-GL-1 روغن‌دنده هايي با اين سطح کيفيت در انتقال‌دهنده هاي دستي با شرايط عملکرد متوسط (فشار پايين و سرعت لغزش بسيار کم) مورد استفاده قرار مي‌گيرند. به‌دليل شرايط عملکرد سبک و ملايم اين روغنها استفاده از نفت خام و يا روغن تصفيه‌شده در آنها مقدور است.در صورت نياز از مواد افزودني بازدارنده ی اکسيداسيون، ضدزنگ و پايين‌آورنده ی نقطه ی ريزش براي بهبود خواص روانکاري در اين روغنها استفاده مي‌شود. در اين روغنها نبايد از مواد افزودني بهبوددهنده ی خواص فيزيکي و فشارپذير استفاده کرد. اين روغن براي استفاده در انتقال‌دهنده هاي دستي ماشين‌هاي سواري مناسب نيست و در برخي از انتقال‌دهنده هاي دستي تراکتورها و کاميونهاي استفاده مي‌شود. این دسته از روغنها امروزه مورد استفاده قرار ميگيرد. API-GL-2 روغندندههايي با اين سطح کيفيت براي اتومبيل‌هايي با محورهاي دنده حلزوني که روغنها با سطح مرغوبيت API-GL-1 براي سرعت لغزش، بار و درجه‌حرارت آنها مناسب نيستند، استفاده مي‌شود. اين روغنها شامل مواد افزودني ضدسايش يا بهبود‌دهنده‌هاي استحکام لايه و مقدار کمي مواد افزودني فشارپذير که دنده‌هاي حلزوني را محافظت مي‌کنند، مي‌باشند. این دسته از روغنها امروزه مورد استفاده قرار نميگيرد. API-GL-3 روغندندههايي با اين سطح کيفيت براي انتقال‌دهنده‌هاي دستي و محورهاي دنده مخروطي- مارپيچ که شرايط عملکرد نسبتاً سختي (متوسط تا سخت) از نظر سرعت و بار دارند، به‌کارمي‌روند. با توجه به اين شرايط عملکرد، روغنی مناسب است که ظرفيت تحمل بار آن بيشتر از روغن با سطح کيفيتAPI-GL-1 و کمتر از روغن با سطح کيفيت API-GL-4 باشد. روغن با سطح کيفيت API-GL-3 براي دنده‌هاي هيپوئيد به‌کار نمي‌رود. این دسته از روغنها امروزه مورد استفاده قرار نميگيرد. API-GL-4 روغندندههايي با اين سطح کيفيت در محور‌هايي با دنده ي هيپوئيد و دنده‌هاي مخروطي مارپيچ که شرايط عملکرد نسبتاً سختي (متوسط تا سخت) از نظر سرعت و بار دارند، استفاده مي‌شود. اين روغنها مي‌توانند در سيستم‌هاي انتقال‌دهنده ي دستي و ميل کاردان به‌کار مي‌روند. این دسته از روغنها امروزه مورد استفاده قرار ميگيرد. API-GL-5 روغندندههايي با اين سطح کيفيت در دنده‌ها به‌ويژه دنده‌هاي هيپوئيد و در محور‌هايي که تحت شرايط عملکرد سرعت بالا، بار ناگهاني يا سرعت پايين و يا گشتاور بالا قرار مي‌گيرند، به‌کار مي‌روند. این دسته از روغنها امروزه مورد استفاده قرار ميگيرد. API-GL-6 روغندندههايي با اين سطح کيفيت براي دنده‌هايي با چرخ‌دنده‌هاي بسيار کوچک (پينيون‌ها) مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين چرخ‌دنده‌ها به محافظت بيشتري در برابر خوردگي نياز دارند. روغن‌هايي با سطح کيفيت API-GL-6 بيشتر از روغن‌هايي با سطح کيفيت API-GL-5 مي‌توانند از چنين دنده‌هايي حفاظت کنند.اين سطح کيفيت براي روغنها کم‌کم منسوخ شده‌است و کاربرد چنداني ندارد. API-MT-1 روغن‌هايي ا سطح کيفيت API-MT-1براي استفاده در ميل‌کاردان‌ها و انتقال‌دهنده‌هاي همزمان ماشين‌هاي سواري و کاربردهايي با شرايط سخت مناسب نيستند. بايد از استفاده‌ی مخلوط روغن با اين سطح کيفيت و روغن‌موتور اجتناب کرد.امروزه مورد استفاده قرار ميگيرد. طبقه‌بندي بر اساس گرانروي طبقه‌بندي گرانروي روغندندههاي معمولی خودرو بر اساس طبقه‌بندي انجمن مهندسين اتومبيل (SAE) صورت گرفته‌است. طبق اين طبقه‌بندي روغن‌‌دنده‌ها به هفت دسته تقسيم‌بندي مي‌شوند. در طبقه‌بندي SAE گرانروي در درجه‌حرارت‌هاي بالا و پايين اندازه‌گيري شده‌است. در درجه‌حرارت بالا گرانروي سينماتيک و برحسب سانتي‌استوک است. در درجه‌حرارت‌هاي پايين، گرانروي به‌وسيله ي روش بروکفيلد (گرانروی ديناميک) اندازه‌گيري مي‌شود و واحد آن سانتي‌پوآز است. گرانروي در درجه‌حرارت‌هاي بالا (°C 40 و °C 100) مربوط به خواص سايشي، صدا و نشتي روغن مي‌باشد و در درجه‌حرارت‌هاي پايين مربوط به بررسي خواص جريان است. روغن‌دنده‌هايی که درجه‌هاي گرانروي آنها با حرف W همراه هستند، براي کاربرد در درجه‌حرارت‌هاي پايين (زمستان) و روغن‌دنده‌هايی که درجه‌هاي گرانروي آنها فاقد حرف W است، براي کاربرد در درجه‌حرارت‌هاي بالا (تابستان) طراحي شده‌اند. طبقه‌بندي گرانروي روغن انتقال‌دهنده‌هاي دستي و محورها SAE J304C | 250 | 140 | 90 | 85 | 80 | 85W | 80W | 75W | 70W | درجه ي گرانروي | 0 /41 | 0 /24 | 5 /13 | 0 /11 | 0 /7 | 0 /11 | 0 /7 | 1 /4 | 1 /4 | حداقل گرانروي (cSt) در °C 100 | ــ | 0 /41 | 0 /24 | 5 /13 | 0 /11 | ــ | ــ | ــ | ــ | حداکثر گرانروي (cSt) در °C 100 | ــ | ــ | ــ | ــ | ــ | 12- | 26- | 40- | 55- | حداکثر درجه‌حرارت (°C) براي گرانروي mPa.s* 150000 |
روغن‌دنده ي اتوماتيک (ATF) اين روغنها در سيستم‌هاي انتقال هيدروليک خودروهايي که جعبه‌دنده ي آنها اتوماتيک است، مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين سيستم‌ها امروزه در بيشتر ماشين‌هاي سواري و برخي از کاميون‌ها به‌کار گرفته مي‌شوند.فرمولاسيون روغندندههاي اتوماتيک نسبت به روغندندههاي معمولی پيچيدگي بيشتري دارد و گاهي مواد افزودني موجود در آن به 15 نوع مي‌رسد. روغن‌پايه ي به‌کاررفته در ساختار روغن‌دنده ي اتوماتيک بسيار سبک است و مقدار زيادي مواد افزودني دارد که موجب مي‌شود دنده‌ها به راحتي جابه‌جا شوند. مهمترين خواص روغندندههاي اتوماتيک عبارتند از: - انتقال حرارت - مقاومت در برابر اکسيدشدن - قابليت سازگاری با کاسه‌نمدها - جلوگيري از سايش (جهت محافظت از دنده‌ها) - روغن‌کاري - مقاومت در برابر کف‌کردن - شاخص گرانروی بالا - خاصيت ضدخوردگی - کيفيت خوبب انتقال قدرت روغندندههاي اتوماتيک گرانروي کمي دارند و براي به‌کارگيري در سيستم‌هاي انتقال قدرت مناسب‌اند. در مورد روغندندههاي اتوماتيک طبقه‌بندي خاصي وجود ندارد و شرکت‌هاي سازنده ي خودرو، خود استانداردهاي خاصي را براي روغن‌هاي مورد استفاده تعريف کرده‌اند. برخي از اين استانداردها عبارتند از: Mercon (مربوط به شرکت فورد موتور) Dexron (مربوط به شرکت جنرال موتور)
|